System ubezpieczeń społecznych. Zagadnienia podstawowe

Wykaz skrótów |13

Wstęp |17

Rozdział 1
Ubezpieczenia w systemie zabezpieczenia społecznego |21
1.1. Prawne podstawy zabezpieczenia społecznego |21
1.1.1. Zabezpieczenie społeczne w prawie międzynarodowym |21
1.1.2. Konstytucyjne prawa socjalne |23
1.1.3. Zabezpieczenie społeczne w polskich konstytucjach |25
1.1.4. Administracja zabezpieczenia społecznego |27
1.2. Ubezpieczeniowa metoda zabezpieczenia społecznego |29
1.2.1. Metody zabezpieczenia społecznego |29
1.2.2. Cechy metody opiekuńczej |30
1.2.3. Cechy metody zaopatrzeniowej |31
1.2.4. Cechy ubezpieczenia społecznego |32
1.2.5. Pojęcie i rodzaje ubezpieczenia społecznego |34
1.3. Ewolucja regulacji prawnej ubezpieczeń społecznych |35
1.3.1. Geneza ubezpieczeń |35
1.3.2. Rozwój ubezpieczeń w XX wieku |36
1.3.3. Kryzysy i reformy ubezpieczeń w Polsce |37
1.4. Ubezpieczenia społeczne jako materia ustawowa |39
1.4.1. Cele i kryteria wyodrębniania prawa ubezpieczeń społecznych |39
1.4.2. Przesłanki wyboru ubezpieczeniowej metody zabezpieczenia |42
1.4.3. Ustawy z zakresu ubezpieczeń społecznych |43
1.4.4. Rozporządzenia z zakresu ubezpieczeń społecznych |48
Literatura |50

Rozdział 2
Struktura systemu ubezpieczeń społecznych |53
2.1. System ubezpieczeń społecznych |53
2.1.1. Pojęcie i klasyfikacja systemów |53
2.1.2. System organizacyjny ubezpieczeń |54
2.1.3. System finansowy ubezpieczeń |57
2.1.4. System informacyjny ubezpieczeń |61
2.2. Ubezpieczeni |66
2.2.1. Zasady podlegania ubezpieczeniom |66
2.2.2. Uprawnienia |69
2.2.3. Obowiązki |71
2.3. Płatnicy składek |73
2.3.1. Pojęcie składki i zasady jej ustalania |73
2.3.2. Pracodawcy i inne podmioty opłacające składki |74
2.3.3. Obowiązki i uprawnienia płatników składek |77
2.4. Zakład Ubezpieczeń Społecznych |82
2.4.1. Organy |82
2.4.2. Zakres działania |85
2.4.3. Funkcje kontrolne |87
Literatura |91

Rozdział 3
Świadczenia pieniężne w razie choroby i macierzyństwa |93
3.1. Zakres ubezpieczenia chorobowego |93
3.1.1. Zakres przedmiotowy |93
3.1.2. Zakres podmiotowy |95
3.2. Zasiłek chorobowy |97
3.2.1. Warunki nabycia prawa do zasiłku chorobowego |97
3.2.2. Wynagrodzenie gwarancyjne |100
3.2.3. Wyłączenie prawa do zasiłku chorobowego |101
3.2.4. Pozbawienie prawa do zasiłku chorobowego |104
3.2.5. Wysokość zasiłku chorobowego |106
3.3. Świadczenie rehabilitacyjne |109
3.3.1. Przesłanki prawa do świadczenia |109
3.3.2. Okres pobierania i wysokość świadczenia |110
3.4. Zasiłek wyrównawczy |111
3.4.1. Warunki nabycia prawa do zasiłku |111
3.4.2. Wysokość i okres wypłacania zasiłku |112
3.5. Zasiłek macierzyński |112
3.5.1. Warunki nabycia prawa do zasiłku |112
3.5.2. Wysokość i okres pobierania zasiłku |115
3.5.3. Zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego |118
3.6. Zasiłek opiekuńczy |118
3.6.1. Warunki nabycia prawa do zasiłku |118
3.6.2. Okres pobierania zasiłku opiekuńczego i jego wysokość |119
3.7. Postępowanie w sprawach ustalania prawa do zasiłków i ich wypłaty |121
Literatura |123

Rozdział 4
Ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych |125
4.1. Pojęcia „wypadek przy pracy” i „choroba zawodowa” |125
4.2. Postępowanie w sprawach wypadków przy pracy i chorób zawodowych |130
4.2.1. Postępowanie w sprawach z zakresu wypadków przy pracy |130
4.2.2. Postępowanie w sprawach z zakresu chorób zawodowych |132
4.3. Zakres podmiotowy ubezpieczenia społecznego z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych |135
4.4. Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego |138
4.4.1. Katalog świadczeń |138
4.4.2. Świadczenia odszkodowawcze |140
4.4.3. Świadczenia zasiłkowe |143
4.4.4. Świadczenia rentowe oraz dodatki do tych świadczeń |145
4.5. Zasady ustalania wysokości składki na ubezpieczenie wypadkowe |150
4.6. Prewencja wypadkowa i zasady jej finansowania |153
Literatura |154

Rozdział 5
Emerytury i renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych |157
5.1. Zakres świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych |157
5.2. Warunki nabycia prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego |161
5.2.1. Przesłanki nabycia prawa do świadczeń |161
5.2.2. Pojęcie okresów składkowych i nieskładkowych |162
5.2.3. Wniosek o ustalenie prawa do świadczeń |164
5.3. Emerytury |166
5.3.1. Emerytury dla osób urodzonych przed rokiem 1949 |166
5.3.2. Emerytury dla osób urodzonych w latach 1949–1969 |169
5.3.3. Emerytury dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze |170
5.3.4. Emerytury dla osób urodzonych po roku 1969 |174
5.3.5. Kapitał początkowy |177
5.3.6. Odrębne formy świadczeń emerytalno-rentowych |180
5.4. Renty z tytułu niezdolności do pracy i renta rodzinna |185
5.4.1. Pojęcie i rodzaje niezdolności do pracy |185
5.4.2. Przesłanki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy |189
5.4.3. Renta szkoleniowa |190
5.4.4. Renta rodzinna |191
5.4.5. Waloryzacja świadczeń |193
5.4.6. Zasiłek pogrzebowy |195
5.5. Zasady przyznawania i wypłaty świadczeń |196
5.5.1. Właściwość organów orzekających |196
5.5.2. Decyzje w sprawach świadczeń |196
5.5.3. Ustanie prawa do świadczeń |198
5.5.4. Wstrzymanie prawa do świadczeń |198
5.5.5. Postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych |199
Literatura |201

Rozdział 6
Organizacja i funkcjonowanie funduszy emerytalnych |203
6.1. Drugi (kapitałowy) filar systemu emerytalnego w Polsce |203
6.1.1. Otwarty Fundusz Emerytalny jako instytucja wspólnego inwestowania na cel emerytalny |205
6.1.2. Członkostwo w Otwartym Funduszu Emerytalnym |206
6.1.3. Składki na Otwarty Fundusz Emerytalny |208
6.1.4. Funkcjonowanie Otwartego Funduszu Emerytalnego |211
6.1.5. Powszechne Towarzystwo Emerytalne jako instytucja zarządzająca OFE |212
6.1.6. Działalność lokacyjna OFE |215
6.1.7. Ocena wyników inwestycyjnych OFE |220
6.2. Obowiązki informacyjne i nadzór nad OFE |223
6.2.1. Obowiązki informacyjne OFE |223
6.2.2. Nadzór nad OFE |225
6.2.3. Przegląd funkcjonowania systemu emerytalnego – aspekt kapitałowy |228
6.3. Wypłata środków z OFE |229
6.4. Świadczenia emerytalne ze środków kapitałowych |231
6.4.1. Ogólne reguły ustalania świadczeń emerytalnych według zasady zdefiniowanej składki |231
6.4.2. Formy organizacyjne wypłat emerytur kapitałowych |238
6.4.3. Wypłata emerytury uwzględniającej uprawnienia kapitałowe |239
6.5. Pracowniczy fundusz emerytalny |243
Literatura |244

Rozdział 7
Pracownicze programy emerytalne, indywidualne konta emerytalne oraz konta zabezpieczenia emerytalnego |246
7.1. Trzeci filar zabezpieczenia emerytalnego |246
7.2. Formy pracowniczego programu emerytalnego |248
7.3. Podmioty pracowniczego programu emerytalnego |253
7.4. Tworzenie i likwidacja pracowniczego programu emerytalnego |254
7.4.1. Zakładowa umowa emerytalna |254
7.4.2. Deklaracja przystąpienia do programu emerytalnego |257
7.4.3. Rejestracja pracowniczego programu emerytalnego |258
7.4.4. Likwidacja pracowniczego programu emerytalnego |260
7.5. Składka z tytułu uczestnictwa w pracowniczym programie emerytalnym |261
7.5.1. Składki podstawowa i dodatkowa |261
7.5.2. Zawieszenie odprowadzania składek podstawowych |263
7.6. Zwrot i wypłata środków z pracowniczego programu emerytalnego |264
7.6.1. Zwrot środków |264
7.6.2. Wypłata zgromadzonych środków |265
7.6.3. Wypłata transferowa |266
7.7. Indywidualne konta emerytalne |267
7.7.1. Formy IKE |267
7.7.2. Umowa o prowadzenie IKE |267
7.7.3. Osoby uprawnione do gromadzenia środków na IKE |269
7.7.4. Limit środków zgromadzonych na IKE |269
7.7.5. Wypłata, wypłata transferowa oraz zwrot środków zgromadzonych na IKE |270
7.8. Indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego |272
7.8.1. Formy IKZE |272
7.8.2. Umowa o prowadzenie IKZE |273
7.8.3. Osoby uprawnione do gromadzenia środków na IKZE |275
7.8.4. Limit środków zgromadzonych na IKZE |275
7.8.5. Wypłata, wypłata transferowa oraz zwrot środków zgromadzonych na IKZE |276 Literatura |277

Rozdział 8
Ubezpieczenie społeczne rolników |279
8.1. Geneza ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych |279
8.2. Zasady organizacji ubezpieczenia społecznego rolników |280
8.3. Zakres podmiotowy ubezpieczenia społecznego rolników |284
8.3.1. Podmioty ochrony ubezpieczeniowej |284
8.3.2. Ubezpieczenie obowiązkowe |286
8.3.3. Ubezpieczenie dobrowolne |289
8.4. Świadczenia z ubezpieczenia społecznego rolników |292
8.4.1. Świadczenia wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie |292
8.4.2. Świadczenia z ubezpieczenia emerytalno-rentowego |296
8.4.3. Ocena obowiązujących rozwiązań | 308
8.5. Finansowanie ubezpieczenia społecznego rolników |310
Literatura |316

Rozdział 9
Koordynacja krajowych systemów zabezpieczenia społecznego w Unii Europejskiej |320
9.1. Pojęcie i zasady ogólne unijnej koordynacji zabezpieczenia społecznego |320
9.1.1. Pojęcie unijnej koordynacji zabezpieczenia społecznego |320
9.1.2. Zasady unijnej koordynacji zabezpieczenia społecznego 323
9.2. Zakres podmiotowy unijnej koordynacji zabezpieczenia społecznego |325
9.3. Zakres przedmiotowy unijnej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego |326
9.3.1. Systemy świadczeń objęte unijną koordynacją |326
9.3.2. Systemy świadczeń wyłączone z zakresu unijnej koordynacji |330
9.4. Skutki włączenia polskiego systemu zabezpieczenia społecznego w ramy unijnej koordynacji |332
Literatura |334

Rozdział 10
Wybrane zagadnienia ubezpieczeń społecznych w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego |337
10.1. Uwagi ogólne |337
10.2. Właściwy tytuł do ubezpieczeń społecznych |338
10.3. Zawieranie umów o pracę w celu uzyskania ochrony ubezpieczeniowej |344
10.4. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne |348
10.5. Zasady opłacania składek na ubezpieczenia społeczne |358
10.6. Stosowanie Ordynacji podatkowej w systemie ubezpieczeń społecznych |363
10.7. Nabycie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy |371
10.8. Nabycie prawa do emerytury |378
10.9. Wcześniejsze emerytury. Emerytury pomostowe |381
10.10. Nabycie prawa do renty rodzinnej |391
10.11. Ustalanie wysokości emerytur |396
10.12. Prawo do świadczeń w ustawie zasiłkowej |400
10.13. Podstawa wymiaru świadczeń z ustawy zasiłkowej |403
10.14. Brak lub utrata prawa do świadczeń z ustawy zasiłkowej |405
10.15. Przyczyna zewnętrzna nagłego zdarzenia i jego związek z pracą |409
Literatura |417